Gods feesten de schaduw van ...

 

Kolossenzen 2:16-17

SV

“16 Laat dan niemand u blijven oordelen inzake eten en drinken of op het stuk van een feestdag, nieuwe maan of sabbat, 17 dingen, die slechts een schaduw zijn van hetgeen komen moest, terwijl de werkelijkheid van Christus is”

Meestal wordt ervan uitgegaan dat Paulus‟ tegenstanders de oudtestamentische feestdagen, nieuwe maansdagen en sabbatten in ere hielden en dat Paulus daar kritiek op had. Feestdagen, nieuwe maansdagen en sabbatten worden dingen genoemd, „die slechts een schaduw zijn van hetgeen komen moest, terwijl de werkelijkheid van Christus is. Dit gedeelte is helaas onnauwkeurig vertaald. Letterlijk staat er in het Grieks: „dingen, die een schaduw zijn van wat komen moet, terwijl het lichaam van Christus is‟. Het feit dat er in de vertaling voor een verleden tijd is gekozen, en dat het woord „slechts‟ is toegevoegd, komt waarschijnlijk door een theologisch vooroordeel dat aan de vertaling ten grondslag ligt, waarbij de oudtestamentische wet met de komst van Christus zou zijn afgeschaft. Gelukkig is dit in de Herziene versie van de SV beter vertaald:

 

“16 Laat dus niemand u veroordelen inzake eten of drinken, of op het punt van een feestdag, een nieuwe maan of de sabbatten. 17 Deze zaken zijn een schaduw van de toekomstige dingen, maar het lichaam is van Christus.”

Wanneer de sabbat en de feesten echter nog steeds een schaduw zijn van de toekomstige dingen/gebeurtenissen dan kan Paulus onmogelijk bedoelen dat deze dagen zijn afgeschaft.

Paulus had geen kritiek op het houden van deze dagen maar wel op de invulling van daarvan, zoals die door sektarische groepen werd opgelegd. Dit kunnen we zien wanneer we de context van deze verzen bekijken. Uit de context kunnen we opmaken dat de mensen verleid werden door dwaalleraren, als we vers 8 van dit hoofdstuk lezen

8 Pas op dat niemand u als buit meesleept door de filosofie en inhoudsloze verleiding, volgens de overlevering van de mensen, volgens de grondbeginselen van de wereld, maar niet volgens Christus.

Er werden verplichtingen opgelegd die door engelen geopenbaard zouden zijn zoals we kunnen lezen in vers 18:

18 Laat u niet de prijs ontzeggen door iemand die behagen schept in nederigheid en engelenverering, intreedt in wat hij niet gezien heeft, zonder reden gewichtig doet door zijn vleselijke denken”

 

Terug naar de verzen 16 en 17, hier wordt gesproken over een schaduw van toekomstige dingen  die verborgen zijn in de feestdagen de nieuwemaan en de sabbatten, hier staat sabbatten en niet de sabbat hier wordt dan ook niet alleen gesproken over de wekelijkse sabbat.

 

Deze sabbatten worden ook wel moadim genoemd, maar wat zijn dat en wat betekenen die moadim, daar wil ik het vandaag met jullie in vogelvlucht over hebben.

 

Genesis 1:14-19

14 En God zei: Laten er lichten zijn aan het hemelgewelf om scheiding te maken tussen de dag en de nacht; en laten zij zijn tot aanduiding van vaste tijden en van dagen en jaren! 15  En laten zij tot lichten zijn aan het hemelgewelf om licht te geven op de aarde! En het was zo. 16 En God maakte de twee grote lichten: het grote licht om de dag te beheersen en het kleine licht om de nacht te beheersen; en ook de sterren. 17 En God plaatste ze aan het hemelgewelf om licht te geven op de aarde, 18 om de dag en de nacht te beheersen en om scheiding te maken tussen het licht en de duisternis. En God zag dat het goed was. 19 Toen was het avond geweest en het was morgen geweest: de vierde dag.

 

Op de vierde dag maakt God de zon, de maan en de sterren om vaste tijden, dagen en jaren aan te geven. Andere vertalingen spreken van niet van vaste tijden maar van seizoenen (NBV) of van gezette tijden (SV Jongbloed). Het Hebreeuwse woord wat we hier tegen komen is mow’ed wat een apart gezette plaats, tijd, ontmoeting en een teken is. het meervoud hiervan is moadim.

 

De moadim van God worden dus door de zon de maan en de sterren aangegeven om een teken te zijn van ontmoeting op de door God vastgestelde en apart gezette tijd.

 

Als we het over de moadim of de apart gezette tijden van God hebben dan is er een hoofdstuk in de bijbel die er uit springt dit is Leviticus 23. Dit hoofdstuk wil ik dan ook met jullie lezen en hierbij in het kort laten zien waar deze feesten een schaduw van zijn zoals we in Kolossenzen 2 hebben gelezen.

 

Leviticus 23:1-4

1 De HEERE sprak tot Mozes: 2 Spreek tot de Israëlieten en zeg tegen hen: De feestdagen van de HEERE, die u moet uitroepen, zijn heilige samenkomsten. Dit zijn Mijn feestdagen: 3 * Zes dagen mag er werk verricht worden, maar op de zevende dag is het sabbat, een dag van volledige rust, een heilige samenkomst. Geen enkel werk mag u doen. Het is in al uw woongebieden een sabbat voor de HEERE. 4 Dit zijn de feestdagen van de HEERE, de heilige samenkomsten, die u op hun vastgestelde tijd moet uitroepen.

 

Vaak wordt er over de feesten uit Leviticus 23 gesproken met de term Joodse feesten maar hier wordt het zelfde woord gebruikt die we ook in Genesis 1 :14 tegen gekomen zijn mow’ed en zoals we hier duidelijk kunnen lezen spreekt God tegen Mozes en zegt uitdrukkelijk dat het “De feestdagen (Moadim) van de HEERE” zijn, waarna nog in het zelfde Bijbelvers een herhaling volgt met de woorden “Dit zijn Mijn feestdagen (moadim)”.  En ook in vers 4 wordt het voor de derde keer herhaald, en zien we dat het woord mow’ed weer op 2 manieren wordt vertaald, 1 feestdagen, 2 vastgestelde tijd.

 

Mozes heeft deze feesten dus niet ingesteld voor Israel maar God heeft ze voor zichzelf ingesteld. Mozes kreeg alleen de opdracht om deze apart gezette tijden bekend te maken.

 

Sabbat

 

In vers 3 wordt de eerste van de apart gezette tijden van God genoemd de wekelijkse sabbat, hierover alleen kun je al dagen spreken, maar aangezien ik alle feesten wil behandelen zal ik er in het kort 2 dingen over zeggen.

 

De sabbat wijst terug naar de schepping, wij mogen rusten op de zevende dag omdat God ruste op deze dag na het scheppingswerk en Hij deze dag heiligde, apart heeft gezet.

Genesis 2:2-3

2 Toen God op de zevende dag Zijn werk, dat Hij gemaakt had, voltooid had, rustte Hij op de zevende dag van al Zijn werk, dat Hij gemaakt had. 3 En God zegende de zevende dag en heiligde die, want daarop rustte Hij van al Zijn werk, dat God schiep door het te maken.

 

De schaduw waar deze dag naar verwijst heeft net als alle ander feesten in dit hoofdstuk te maken Gods plan met deze wereld, het evangelie wat niet stopt bij het sterven en de opstanding van Yeshua en ook niet bij de uitstorting van de Heilige Geest. Het gaat om het evangelie van het koninkrijk. Het evangelie dat zoals Yeshua zelf heeft gezegd al vanaf de grondlegging der wereld bestaat.

Matheus 25: 31-34

31   Wanneer de Zoon des mensen komen zal in Zijn heerlijkheid en al de heilige engelen met Hem, dan zal Hij zitten op de  troon van Zijn heerlijkheid.  32 En voor Hem zullen al de volken bijeengebracht worden,  en Hij zal ze van elkaar scheiden zoals de herder de schapen van de bokken scheidt.  33 En Hij zal de schapen aan Zijn rechterhand zetten, maar de bokken aan Zijn linkerhand. 34 Dan zal de Koning zeggen tegen hen die aan Zijn rechterhand zijn: Kom, gezegenden van Mijn Vader, beërf het Koninkrijk  dat voor u bestemd is vanaf de grondlegging van de wereld.

 

De sabbat geeft een soort tijdbalk die vooruit wijst naar het duizendjarige vrederijk, we kunnen namelijk een parallel trekken tussen de zesdaagse schepping gevolgd door de rustdag en 6000 jaar vanaf de schepping tot het begin van het duizendjarige vrederijk.

 

Pesach

 

Leviticus 23:5

5 In de eerste maand, op de veertiende dag van de maand, tegen het vallen van de avond, * is het Pascha voor de HEERE.

 

Met dit feest kijken we terug naar de bevrijding van het volk Israel uit egypte.

Maar dit feest wijst ons ook op Jezus die als Pesach Lam geofferd is aan het kruis op Golgotha, door zijn bloed zijn wij bevrijd uit de slavernij van de zonde. Zoals Paulus duidelijk maakt als hij in 1 Korinthiërs 5:6-7 verwijst naar Jezus met de woorden “ons Pesachlam”, en Johannes maakt in Johannes 1:29 duidelijk dat Johannes de doper Yeshua herkend als “het lam van God, dat de zonde van de wereld wegneemt.”

 

Ongezuurde broden

 

Leviticus 23:6-8

6 En op de vijftiende dag van die maand is het Feest van de ongezuurde broden voor de HEERE. Zeven dagen lang moet u dan ongezuurde broden eten. 7 Op de eerste dag moet u een heilige samenkomst hebben. Geen enkel dienstwerk mag u dan doen. 8 Zeven dagen lang moet u de HEERE een vuuroffer aanbieden. Op de zevende dag is er dan een heilige samenkomst. Geen enkel dienstwerk mag u dan doen.

 

Ook hierbij kijken we terug naar de uittocht uit Egypte.

Maar we kijken ook naar Jezus Hij is het ongezuurde brood Hij is zonder zonde en leert ons hoe wij ongezuurd kunnen leven. Ik haalde net 1 Korinthiërs  5 al even aan, laten we dit toch nog even lezen. Hier worden zonden namelijk vergeleken met zuurdeeg.

 

1 Korinthiërs 5:6-7

6 Uw roem is niet goed. Weet u niet dat een klein beetje zuurdeeg het hele deeg doorzuurt? 7 Verwijder dan het oude zuurdeeg, opdat u een nieuw deeg zult zijn. U bent immers ongezuurd, want ook ons Paaslam is voor ons geslacht: Christus.

 

Wij mogen in Yeshua een nieuw ongezuurd deeg zijn.

 

Het eerstelingen offer

Leviticus 23:10-14

10 Spreek tot de Israëlieten, en zeg tegen hen: Wanneer u in het land komt dat Ik u geven zal, en u de oogst ervan binnenhaalt, dan moet u de eerste schoof van uw oogst naar de priester brengen. 11 Hij moet de schoof voor het aangezicht van de HEERE bewegen, opdat Hij een welgevallen in u vindt. Op de dag na de sabbat moet de priester de schoof bewegen. 12 U moet op de dag dat u de schoof beweegt, een lam zonder enig gebrek van een jaar oud als brandoffer voor de HEERE bereiden, 13 met een bijbehorend graanoffer van twee tiende efa meelbloem, met olie gemengd, als een vuuroffer voor de HEERE, een aangename geur, en een bijbehorend plengoffer van een kwart hin * wijn. 14 U mag geen brood, geroosterd graan en vers graan eten tot op deze zelfde dag dat u de offergave van uw God gebracht hebt. Het is een eeuwige verordening, al uw generaties door, in al uw woongebieden.

 

Dit is een onderdeel van het ongezuurde brodenfeest. Zoals de hogepriester de eerste schoof toont aan God, zo heeft ook Yeshua zich laten zien aan God als Jezus de eerst geborene is uit de dood. Dit kunnen we herleiden aan bijvoorbeeld.

 

Johannes 20: 11-18

11 Maria stond nog bij het graf en huilde. Huilend boog ze zich naar het graf, 12 en daar zag ze twee engelen in witte kleren zitten, een bij het hoofdeind en een bij het voeteneind van de plek waar het lichaam van Jezus had gelegen. 13 ‘Waarom huil je?’ vroegen ze haar. Ze zei: ‘Ze hebben mijn Heer weggehaald en ik weet niet waar ze hem hebben neergelegd.’ 14 Na deze woorden keek ze om en zag ze Jezus staan, maar ze wist niet dat het Jezus was. 15 ‘Waarom huil je?’ vroeg Jezus. ‘Wie zoek je?’ Maria dacht dat het de tuinman was en zei: ‘Als u hem hebt weggehaald, vertel me dan waar u hem hebt neergelegd, dan kan ik hem meenemen.’ 16 Jezus zei tegen haar: ‘Maria!’ Ze draaide zich om en zei: ‘Rabboeni!’ (Dat betekent ‘meester’.) 17 ‘Houd me niet vast,’ zei Jezus. ‘Ik ben nog niet opgestegen naar de Vader. Ga naar mijn broeders en zusters en zeg tegen hen dat ik opstijg naar mijn Vader, die ook jullie Vader is, naar mijn God, die ook jullie God is.’

 

Hier lezen we dat Maria Yeshua niet vast mocht houden omdat Hij nog niet opgestegen was naar de Vader. Maar als we in dit zelfde hoofdstuk verder lezen zien we in vers 27 dat Tomas Hem wel mag aanraken.

 

27 en daarna richtte hij zich tot Tomas: ‘Leg je vingers hier en kijk naar mijn handen, en leg je hand in mijn zij. Wees niet langer ongelovig, maar geloof.’

 

Hieruit en uit het feit dat Jezus zelf zegt dat Hij eerst moest opstijgen naar de Vader, mogen we concluderen dat Jezus tussen deze twee momenten bij de Vader moet zijn geweest.

 

Wekenfeest (pinksteren)

 

Leviticus 23:15-21

15 * U moet dan vanaf de dag na de sabbat gaan tellen, vanaf de dag dat u de schoof van het beweegoffer gebracht hebt. Zeven volle weken * zullen het zijn. 16 Tot de dag na de zevende sabbat moet u vijftig dagen tellen. Dan moet u de HEERE een nieuw graanoffer aanbieden. 17 Uit uw woongebieden moet u twee broden meebrengen, bestemd voor een beweegoffer. Ze moeten van twee tiende efa meelbloem zijn, met zuurdeeg gebakken; het zijn de eerstelingen voor de HEERE. 18 U moet dan samen met het brood zeven lammeren zonder enig gebrek van een jaar oud, en één jonge stier – het jong van een rund – en twee rammen aanbieden. Ze zijn een brandoffer voor de HEERE, met het bijbehorende graanoffer en de bijbehorende plengoffers, een vuuroffer, een aangename geur voor de HEERE. 19 Verder moet u één geitenbok als zondoffer en twee lammeren van een jaar oud als dankoffer bereiden. 20 De priester moet ze met het brood van de eerstelingen als beweegoffer voor het aangezicht van de HEERE bewegen, met de twee lammeren. Ze zijn een heilige gave voor de HEERE, bestemd voor de priester. 21 U moet op diezelfde dag uitroepen dat u een heilige samenkomst hebt. U mag geen enkel dienstwerk doen. Het is een eeuwige verordening, in al uw woongebieden, al uw generaties door.

 

50 dagen na het offer van de eersteling wordt het wekenfeest gevierd waarbij terug gekeken wordt naar de wetgeving op de berg Sinai.

 

Ook dit is weer een schaduw van iets dat in later tijd moest gebeuren 50 dagen nadat Yeshua als eersteling is opgestaan uit de dood is de Heilige geest uitgestort die de wet niet op stenen tafelen schrijft maar in het hart van de mensen die Hem ontvangen.

 

Helaas stopt Voor veel Christenen het Evangelie hier maar toch wil ik voorstellen om verder te lezen in Leviticus 23.

 

Bazuinen feest

 

Leviticus 23:24-25

24 Spreek tot de Israëlieten en zeg: * In de zevende maand, op de eerste dag van de maand, moet u een rustdag houden, een gedenkdag aangekondigd door bazuingeschal, een heilige samenkomst. 25 U mag geen enkel dienstwerk doen en u moet de HEERE een vuuroffer aanbieden.

 

Het bazuinen feest is het feest wat we afgelopen week hebben gevierd en heeft niet een bepaald moment waarna terug gekeken wordt, wel is het wonderlijk om te zien dat alle koningen in het oude testament op deze dag tot koning werden gezalfd. Dit is meteen de opmaat naar betekenis van dit feest in Gods verlossingsplan.

Het bazuinen feest is niets meer en niets minder dan de 2e komst van de Messias maar nu niet als een Lam maar als Koning en heerser.

 

Openbaring 11:15

15 Toen blies de zevende engel op zijn bazuin. In de hemel klonken luide stemmen, die zeiden: ‘Nu begint de heerschappij van onze Heer over de wereld, en die van zijn Messias. Hij zal heersen tot in eeuwigheid.’

 

Ik verwacht dat Yeshua ook deze feesten zal vervullen en geloof dan ook dat Hij op een bazuinendag terug zal komen.

 

Grote verzoendag.

 

Leviticus 23:27-32

27 Alleen op de tiende dag van deze zevende maand is de Verzoendag. U moet een heilige samenkomst houden. U moet uzelf dan verootmoedigen en de HEERE een vuuroffer aanbieden. 28 Op diezelfde dag mag u geen enkel werk doen, want het is de Verzoendag, om voor het aangezicht van de HEERE, uw God, verzoening voor u te doen. 29 Voorzeker, iedere persoon die zich op diezelfde dag niet verootmoedigt, moet van zijn volksgenoten worden afgesneden. 30 En elke persoon die op diezelfde dag enig werk verricht, die persoon zal Ik uit het midden van zijn volk ombrengen. 31 U mag geen enkel werk doen. Het is een eeuwige verordening, al uw generaties door, in al uw woongebieden. 32 Het moet voor u een sabbat zijn, een dag van volledige rust, en u moet uzelf verootmoedigen. 's Avonds, op de negende dag van de maand, moet u uw sabbat vieren, vanaf de avond tot aan de volgende avond.

 

De Grote verzoendag is, zoals de naam al zegt een dag van verzoening met elkaar, maar bovenal verzoening met God. En zoals we kunnen lezen is dit voor God heel erg belangrijk. Deze apart gezette dag is ingesteld nadat de zonen van Aaron vreemd vuur voor God hadden gebracht en werden gedood, Waarna Aaron Verzoening moest doen voor heel het volk.

Ook voor toekomstige tijden is dit weer een belangrijk moment we kunnen dit namelijk koppelen aan het opsluiten van de satan.

 

Openbaring 20:1-3.

En ik zag een engel neerdalen uit de hemel met de sleutel van de afgrond en een grote ketting in zijn hand. 2 En hij greep de draak, de oude slang, dat is de duivel en de satan, en bond hem voor duizend jaar, 3 en wierp hem in de afgrond, en sloot hem daarin op en verzegelde die boven hem, opdat hij de volken niet meer zou misleiden, totdat de duizend jaar tot een einde gekomen zouden zijn. En daarna moet hij een korte tijd worden losgelaten

 

Loofhutten feest

 

Leviticus 23:34-44

34 Spreek tot de Israëlieten en zeg: Vanaf de vijftiende dag van deze zevende maand is het zeven dagen lang Loofhuttenfeest voor de HEERE. 35 Op de eerste dag is er een heilige samenkomst. Geen enkel dienstwerk mag u doen. 36 Zeven dagen lang moet u de HEERE vuuroffers aanbieden. Op de achtste dag moet u een heilige samenkomst houden en de HEERE een vuuroffer aanbieden. Het is een bijzondere samenkomst. U mag geen enkel dienstwerk doen. 37 Dit zijn de feestdagen van de HEERE, die u moet uitroepen als heilige samenkomsten om een vuuroffer voor de HEERE aan te bieden: brandoffer en graanoffer, slachtoffer en plengoffers, al naargelang het voorschrift voor die bepaalde dag, 38 naast de offers op de sabbatten van de HEERE, naast uw geschenken, naast al uw gelofteoffers en naast al uw vrijwillige gaven, die u aan de HEERE geeft. 39 Maar vanaf de vijftiende dag van de zevende maand, wanneer u de opbrengst van het land ingezameld hebt, moet u het feest van de HEERE zeven dagen lang vieren. Op de eerste dag is het rustdag en op de achtste dag is het rustdag. 40 Op de eerste dag moet u voor uzelf vruchten van sierlijke bomen, takken van palmbomen, takken van loofbomen en van beekwilgen nemen, en u moet zich zeven dagen lang voor het aangezicht van de HEERE, uw God, verblijden. 41 Dat feest voor de HEERE moet u per jaar zeven dagen lang vieren. Het is een eeuwige verordening, al uw generaties door. In de zevende maand moet u het vieren. 42 Zeven dagen moet u in de loofhutten wonen. Alle ingezetenen van Israël moeten in loofhutten wonen, 43 zodat de generaties na u weten dat Ik de Israëlieten in loofhutten liet wonen, toen Ik hen uit het land Egypte geleid heb. Ik ben de HEERE, uw God.

 

Dit feest vieren we 7 dagen lang en is een herinnering aan de tocht door de woestijn die Israel heeft gemaakt voor zij het beloofde land in mochten gaan, maar het is ook een vooruitwijzing naar het 1000 jarige vrederijk. Waar we in vrede mogen leven en Yeshua zal regeren en bij ons zal wonen of tabernakelen.

 

Over deze tijd hebben we in Openbaring 20 gelezen maar dit zien we ook in Zacharia 14

 

Zacharia 14:16-19

16 Het zal geschieden dat al de overgeblevenen van alle heidenvolken die tegen Jeruzalem zijn opgerukt, van jaar tot jaar zullen opgaan om zich neer te buigen voor de Koning, de HEERE van de legermachten, en om het Loofhuttenfeest te vieren. 17 Het zal geschieden dat er geen regen zal vallen op hem die uit de geslachten van de aarde niet zal opgaan naar Jeruzalem om zich voor de Koning, de HEERE van de legermachten, neer te buigen.

 

De laatste Grote dag of de achtste dag

 

Leviticus 23:34-36

34 Spreek tot de Israëlieten en zeg: Vanaf de vijftiende dag van deze zevende maand is het zeven dagen lang Loofhuttenfeest voor de HEERE. 35 Op de eerste dag is er een heilige samenkomst. Geen enkel dienstwerk mag u doen. 36 Zeven dagen lang moet u de HEERE vuuroffers aanbieden. Op de achtste dag moet u een heilige samenkomst houden en de HEERE een vuuroffer aanbieden. Het is een bijzondere samenkomst. U mag geen enkel dienstwerk doen.

 

Meteen na de 40 jaren die het volk door de woestijn heeft gereisd mogen ze daadwerkelijk het beloofde land in gaan, en zo mogen wij weten dat na het duizendjarige vrederijk, Gods koninrijk zal beginnen met een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.

 

Openbaring 20: 4-5, 12-15

4 Ook zag ik tronen, en aan hen die erop zaten werd recht gedaan. Het zijn de zielen van hen die onthoofd waren omdat ze van Jezus hadden getuigd en over God hadden gesproken; zij hadden het beest en zijn beeld niet aanbeden en ook zijn merkteken niet op hun voorhoofd of hun hand gekregen. Zij waren tot leven gekomen en heersten duizend jaar lang samen met de Messias. 5 De andere doden kwamen niet tot leven voordat de duizend jaar voorbij waren. Dit is de eerste opstanding.

 

12 Ik zag de doden, jong en oud, voor de troon staan. Er werden boeken geopend. Toen werd er nog een geopend: het boek van het leven. De doden werden op grond van wat in de boeken stond geoordeeld naar hun daden. 13 De zee stond de doden die ze in zich had af, en ook de dood en het dodenrijk stonden hun doden af. En iedereen werd geoordeeld naar zijn daden. 14 Toen werden de dood en het dodenrijk in de vuurpoel gegooid. Dit is de tweede dood: de vuurpoel. 15 Wie niet in het boek van het leven bleek te staan werd in de vuurpoel gegooid.

 

In vers 4 lezen we van de gelovigen die tot leven komen en die samen met Jezus zullen heersen, daarna lezen we in vers 5 over de andere doden de niet gelovigen die niet zullen opstaan. Over deze mensen wordt gesproken in de verzen 12 tot 15 waar we lezen over hun oordeel.

 

En als dit alles is gebeurd zal God alles nieuw maken zoals we kunnen lezen in Openbaring 21 en 22.

 

En tot slot Eindigt Leviticus 23 met vers 44 op dezelfde manier als het ook is begonnen voor de vierde keer wordt het ons duidelijk gemaakt dat dit Gods apart gezette tijden (moadim) zijn.

 

Leviticus 23:44

44 Zo maakte Mozes de feestdagen van de HEERE aan de Israëlieten bekend.