Deel 22: Herderstasje
Door Kor Kalsbeek 23-05-2014 19:38
Soms kan je heel lang zoeken naar een bepaalde eetbare of medicinale plant, zo is het mij ook vergaan toen ik een hele tijd terug op zoek was naar de plant die ik nu wil behandelen, pas toen ik hem een keer had gevonden begint hij op te vallen en nu zie ik deze plant bijna overal. Zo is het erg vaak, je ogen moeten er daadwerkelijk voor open gaan, zodat je de bewuste plant herkent.
Wat is de eetbare plant van dit moment.
De plant waar ik zolang naar heb gezocht was het algemeen voorkomende herderstasje of capsella bursa pastoris zoals de officiële naam in het latijn is, en als we kijken naar deze naam dan zien we dat onze naam voor deze plant een goede vertaling is. Capsella betekent ´doosjes´, bursa ´beurs´ en pastoris ´van de herder´ anders gezegd het vrucht doosje lijkt op een leren beurs of tasje die een Middeleeuwse schaapsherder aan de riem had hangen. Uit opgravingen in Turkije blijkt dat enkele duizenden jaren geleden deze plant al werd gebruikt, en ook in de maag van het veenlijk "de Tollundman" zijn zaden van deze plant gevonden waaruit blijkt dat in de 5e eeuw voor Christus deze plant al werd gegeten. Ook op medicinaal vlak heeft deze plant behoorlijk wat geschiedenis zo gebruikte Hippocrates uit het oude Griekenland deze plant al als medicijn en ook in de Chinese geneeskunde werd herderstasje gebruikt. De plant is veel later door zeevarende Europeanen in de 16e eeuw die op zoek waren naar nieuw land verspreid over de hele wereld. Een plantje met een hele grote geschiedenis, die tot de vorige eeuw met name tijdens de eerste wereldoorlog nog veel werd gebruikt om bloedende wonden mee te behandelen.
Herkenning
Genoeg over de historie, laten we nu gaan kijken hoe het herderstasje te herkennen is. Het herderstasje is zeer algemeen voorkomende eenjarige plant, die bloeit van maart tot en met december met onopvallende losse trosjes witte bloemetjes. de hoogte varieert van 5 tot 60 cm. Het herderstasje is een echte pioniersplant en groeit overal en nergens, als het maar zonnig is. De soort is goed te herkennen aan de wat slordige bladeren van de wortelrozet en aan de rechtopstaande onvertakte stengel met weinig stengelbladeren en aan de kleine witte bloemen, maar hij is vooral te herkennen aan de hartvormige vruchten. De meeste bladeren staan in een rozet, slechts een enkele vind je aan de stengel. In omtrek zijn ze lancetvormig tot wat breder en met een bijna gave rand tot sterk veerdelig. De bladeren langs de stengel zijn stengelomvattend. Zoals bij veel koolsoorten dragen de bladeren karakteristieke haren, maar om dat te zien heb je een sterke loep nodig. Aan de bovenkant vinden we enkelvoudige haren, terwijl aan de onderkant ook 3-armige (soms met 4-6 armen) tegen het blad aanliggende sterharen staan.
De vruchten of hauwtjes zijn zeer karakteristiek, ze zijn lang gesteeld, afgeplat en driehoekig of hartvormig. Het tussenschot, waaraan de zaden geplaatst staan, is goed te herkennen. Aan de top van de vrucht kun je duidelijk restanten zien van de stijl en de stempel.
Het herderstasje als voedsel
Ook al zou je het niet zeggen ook dit plantje zit weer barstens vol met voedingsstoffen en vitaminen hier weer een kleine opsomming: vitaminen B1, B2, B3, C en K. En de mineralen kalium, calcium, natrium, fosfor en ijzer. En dan hebben we het nog niet over alle looistoffen, organische en aminozuren, etherische oliën en vele andere stoffen.
Als voedsel is dit plantje op diverse manieren te gebruiken, bladeren, bloemen en niet te vergeten de zaden.
- De jonge bladeren kunnen in salades worden gebruikt
- En ook door een soepen kan de plant wat extra vulling en smaak geven
- Ook kun je de bladeren koken, ze smaken een beetje naar kool.
- De bloemen zijn mooi om een salade mee op te vrolijken
- en ook de zaden lekker als snack onderweg ze hebben een licht zoete smaak
- Ook kunnen ze tot meel worden vermalen om aan een soep toe te voegen.
- De wortel kan gebruikt worden zoals je gember zou gebruiken.
Medicinaal
Op Medicinaal vlak is het herderstasje weer een wonderkruid, zoals de vorm van de zaaddoos al doet vermoeden is dit een plant die goed is voor het hart en daarmee ook voor je bloed.
Omdat het samentrekkend werkt, bloedstelpend is en de looistoffen voor een ontstekingsremmende werking zorgen, wordt het herderstasje gebruikt tegen diverse aandoeningen die met bloedingen te maken hebben. Zoals neusbloedingen en inwendige bloedingen aan o.a. urinewegen, darmen en longen maar ook bij menstruatie en aambeien. Hierbij kan het best een thee van herderstasje worden gebruikt.
Het herderstasje kan ook uitwendig worden gebruikt bij bloedende aambeien en neusbloedingen maar ook bij Bloedende wonden, Bloedend tandvlees, Spataderen, Kneuzingen en verrekte spieren.
De stoffen die in het herderstasje voorkomen zorgen voor het verwijden van de bloedvaten wat goed is voor mensen met een hoge bloeddruk; het werkt dan als bloeddrukverlager. Aan de andere kant zijn er ook stoffen in het herderstasje aanwezig die bloedvat vernauwend werken en dus als bloeddrukverhoger werken. Deze stoffen heffen elkaar niet op maar werken juist bloeddruk regulerend en kan zowel bij te hoge bloeddruk als te lage bloeddruk worden gebruikt. Daarnaast hebben de kalium en flavonoïden die in het herderstasje aanwezig zijn een urine-afscheiding bevorderende werking en kunnen worden ingezet tegen urineweginfecties. Als er bij deze infecties sprake is van bloedverlies, kan het herderstasje een extra uitkomst bieden zoals ik al eerder heb aangegeven.