Deel 19: Grove Den

Door Kor Kalsbeek 01-05-2014 17:xx

In het begin van de week zat ik op mijn werk en kwam ik er achter dan mijn voorraad (wilde)thee zo goed als op was, ik moest dus weer naar het bos om nieuwe thee te halen. Bij dit proces dacht ik dat ik nu al 18 wilde planten heb behandeld maar nog helemaal geen bomen vandaar dat ik deze week mij wil richten op een eetbare en medicinale boom die in de meeste bossen aanwezig is.

Wat is de eetbare plant van dit moment.

Zoals ik al aangaf wil ik vandaag een stukje schrijven over een boom (is ook een plant maar dan wel een beetje groter). En dan specifiek de boom waar ik vaak mijn thee vandaan haal, ik drink namelijk dagelijks dennennaalden thee. De boom die ik deze week wil gaan behandelen is dan ook de Grove Den of Pinus Sylvestris maar ook de naam pijnboom wordt wel gebruikt voor deze boom. De grove den is vooral bekend om zijn hout van deze boom worden namelijk de grenen planken gemaakt waar meubelen van worden gemaakt en de planken die je in de bouwmarkt kunt kopen. Ook is deze boom een belangrijke leverancier van terpentijnolie een natuurlijke verf verdunner. Maar dat is nog niet alles vroeger in de tijd waarin er nog geen elektrisch licht bestond, waren de spaanders van Dennenhout een favoriet om de kamers van onze voorouders te verlichten. Door de grote veelheid van boomsappen , branden de spaanders bijzonder lang en helder. Onze voorouders sneden vingerdikke spaanders en droogden deze goed in de zon. Avonds werd dan een van de spaander in een lange staaf, gemaakt uit hout met een ijzeren handvat aan het einde, gestopt, dan nog een keer in boomsappen of pek ondergedompeld. Dan pas was die klaar om goed en lang te branden. Ook werden en worden de naalden van de Den gebruikt voor de vulling van kussens en matrassen. De naalden worden van de takken geplukt, in lauw water gelegd, totdat deze begonnen te fermenteren. De harde huid van de naalden springt dan open en de zachte binnen vezel komt tevoorschijn. Deze vezels moeten in de zon worden gedroogd. Daarna is de zachte ‘boswol’ klaar voor gebruik.

Herkenning

De grove den is het best te herkennen aan zijn naalden, de naalden van de grove den staan namelijk twee,  zijn maximaal 8 cm lang, zijn grijsgroen van kleur en zijn gedraaid zijn. De grove den kan wel 35 m hoog worden en heeft een penwortel, waarmee ook uit grotere diepte water opgenomen kan worden. hierdoor kan deze boom goed leven op zeer arme grond. De kroon van de jonge bomen is kegelvormig, maar als de bomen ouder wordt krijgt de kroon een meer schermvormige vorm de onderste takken zijn afgestorven en zitten deels nog aan de stam vast. De vrucht van de grove den worden wel kegels genoemd deze zijn eerst groen en worden later donkergrijsbruin deze kegels kunnen ongeveer 7 cm lang worden en zitten meestal twee aan twee maar soms ook wel in groepjes aan de takken.

Een handig ezels bruggetje om de diverse naaldbomen uit elkaar te houden is:

•  De eerste letter van de Spar is S dit is ook de eerste letter van Solo (de naalden staan alleen)
•  De eerste letter van de Den is D dit is ook de eerste letter van Duo (de naalden staan per twee)
•  De eerste letter van de Lariks is L dit is ook de eerste letter van legio (de naalden staan met meerdere in kwastjes)

De grove den als voedsel

Je zou het op het eerste gezicht niet zeggen maar de grove den heeft ons best een hoop te bieden, zo kunnen we het hele jaar door gebruik maken van de vitamine C rijke naalden van de den door hier een thee van te trekken 1 Mok dennennaalden thee bevat evenveel vitamine C als 5 sinaasappelen. Maar ook het cambium (dat is de binnen bast) is eetbaar en bevat veel vitamine C, maar gebruik dit alleen in noodgevallen het oogsten hiervan is niet bevorderlijk voor de boom (tenzij deze net gekapt is natuurlijk).

In deze periode moeten we speciaal kijken naar de nieuwe uitlopers, de dennentopjes deze zijn te verzamelen van maart tot mei. Deze Dennetopjes zijn rauw te eten en zitten vol met vitamines. Van jonge dennentopjes kan ook een gelei worden gemaakt, en toegevoegd aan azijn kan er een smakelijke dressing worden gemaakt. Ook kun je een dennentopjes mosterd maken door 100 gr dennentopjes (alleen de jonge naalden), 1 tot 2 eetlepels rogge- of volkorenmeel, 60 gr mosterdpoeder, 150 ml witte wijnazijn, 20 gr honing en 1 theelepel zeezout te mixen tot een fijne pasta sla dit een week op, op een koele donkere plek zodat het goed kan trekken en je hebt een bijzondere mosterd gemaakt.

Dan kunnen we in het voorjaar ook nog stuifmeel oogsten van de grove den door dit voorzichtig uit de mannelijke bloemen te tikken en op te vangen in een (papieren) zakje, dit kan gebruikt worden als meel.

Later in de zomer wanneer de jonge groene dennenappels verschijnen kun de deze gekookt eten.

Nog weer wat later van september tot november kunnen we de zaden uit de dennenappels gaan oogsten ook deze zaden zijn weer erg voedzaam ze bevatten onder andere vitamine E, carotine, kalium en magnesium. de zaden zijn Rauw eetbaar maar je kunt ze ook roosteren. (deze zaden worden ook wel pijnboom pitten genoemd)

En al typende vergeet ik bijna nog een klein snoepje die de grove den kan produceren, wanneer de den namelijk beschadigd is, komt er kleverig hars uit de boom om de wond te beschermen, wanneer dit hars gedroogd is, kun je hier een stukje afbreken om er vervolgens lekker op te sabbelen. (net een zuurtje)

Medicinaal

Ook op medicinaal gebied is de grove den weer een uitbreiding op de medicijnkast, je kunt hier zoals ik eerder al aangaf een thee van maken die veel vitamine C bevat, maar deze thee is ook werkzaam bij nier en blaasontstekingen, hoest en koorts.

Maar ook bij verkoudheid kunnen we de dennennaalden gebruiken door een handje dennennaalden kort te knippen of te snijden en in een pan met kokend water te doen en vervolgens 10 minuten laten koken. Dit kun je gebruiken om boven te stomen (pan op tafel, hoofd er boven en een handdoek over het geheel) pas wel op stoom van kokend water is erg heet.

Ook kan je dennennaalden water toevoegen aan een lekker warm bad, van dennengeur kun je namelijk heerlijk ontspannen en het helpt stress te verdrijven. Dit dennennaalden water kun je maken op dezelfde manier als bij het stomen maar neem nu wat meer naalden en laat het wat langer trekken om nog meer van de etherische oliën uit de naalden te krijgen, even filteren en een flinke scheut toevoegen aan het bad water.

En tot slot kun je er ook nog een hoestsiroop van maken van verse jong dennentoppen (tot halverwege mei) door een schone uitgekookte pot te vullen met een laagje rietsuiker leg hierop een laag dennentoppen en herhaal dit tot de pot vol is. Druk alles goed aan en eindig met een laag suiker. Sluit de pot en zet op een koele, donkere plaats. Voeg naar een paar dagen nog wat suiker toe, zodat de pot goed gevuld is. Na drie maanden zal de suiker een dikke kleverige siroop zijn geworden. Je kunt dan de toppen verwijderen maar dit is niet nodig het ziet er alleen wat mooier uit. De siroop kan na 4 maanden gebruikt worden. Sluit de pot na gebruik steeds goed af.

Misschien nog een handig weetje wanneer je de dennennaalden mee laat koken dan versterk dit de medicinale werking, wil je gewoon een lekkere thee kook het water dan eerst en laat vervolgens de naalden in dit hete water trekken.